Այսօր մի քիչ զրուցեցինք գրականագետ, խմբագիր, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Սևակ Ղազարյանի հետ։
Մեր կապը սկսվել է շատ վաղուց՝ 5-6-րդ դասարանից, երբ սկսեցի շատ կարդալ և այդ ժամանակից սիրահարվեցի գրքին, գրականությանը և մի քանի տարում հասկացա, որ կուզեմ մի բանով զբաղվել, որը կապ կունենա գրականության հետ: Չգիտեի, որ խմբագիր եմ դառնալու, բայց գիտեի, որ գրականությունն ինձ երջանիկ է դարձնելու:
Գյուղն ինձ համար ամեն ինչ է: Երևանում էլ վատ չեմ զգում, բայց Երևանն ինձ համար քաղաքային մթնոլորտ գրեթե չունի, այն ինչ հիմա ունենք Սովետական Միության կառուցած քաղաք է, ինչ-որ բաներ էլ անկախության շրջանում են ավելացրել, որը ճարտարապետական առումով լավ վիճակի չի բերել: Սակայն ասեմ, որ սա շատ ասիական երևույթ է, ես եղել եմ Բեյրությում և Թեհրանում, որտեղ ևս նույն վիճակն է: Գուցե ձգտում ենք եվրոպական քաղաքներ դառնալուն, բայց դրանից ավելի հեռու ենք գնում: Իսկ գյուղը իր բոլոր իմաստներով գյուղ է, ինձ համար մի վայր է, որտեղ ես ինձ ապահով եմ զգում, չնայած դրա սահմանամերձ լինելուն: Նաև փոքր հայերնիքի զգացումը, գուցե, իմ մեջ շատ է արտահայտված, և երբ փոքր էի, երազում էի, երբ մեծանամ, պիտի ապրեմ գյուղում: Եվ հիմա ես շաբաթվա կեսը գյուղում եմ լինում, և դա երջանիկ զգալու հերթական մասնիկներից մեկն է:
Մեծ մասը, իհարկե, կորչում են, բայց, ինձ թվում է, շատ կարևոր է գիտակցումը երազանքին հասնելու, գիտակցումը, որ չկա անհնարին բան, բայց կա կարևոր պայման՝ աշխատասիրություն: Որքան էլ երազանքդ անհավանական թվա, պիտի շատ աշխատես: Երկնքից երեք խնձոր հենց այնպես չի ընկնում, պիտի բարձրանաս ծառը և քաղես խնձորները: Երբ լինի այն գիտակցումը, որ չպետք է նստել ու սպասել, այլ միայն ու միայն աշխատելու և ձգտելու միջոցով հասնել նպատակիդ:
Իմ երազանքները շատ չեն փոփոխվել, որովհետև դրանք կապված էին գրականության և արվեստի հետ կամ ճամփորդելու հետ, որոնց փորձում եմ իրականացնել:
Կինոն ինքնաարտահայտման լավագույն միջոցներից է, թերևս, գրականությունից հետո լավագույնն է: Ես սիրում եմ ֆիլմեր, որոնք հարցեր են առաջացնում քո մեջ: Շատ եմ սիրում իտալական նեոռեալիստներին՝ Ֆելինի, Միքելանջելո Անտոնինի, Պաոլո Պազոլինի: Ես սիրում եմ նաև հեղինակային ֆիլմեր ասվածը՝ Տարկովսկի, Լարս ֆոն Թրիեր, չնայած վերջին երկու ֆիլմերն ինձ համար հիասթափեցնող էին: Մյուս կողմից, եթե դու կինոյի հետ կռիվ ես տալիս, ուրեմն դա էլ է փաստում լավ կինո լինելու մասին: Վերջին 60-70 տարիների տվյալներով կինոն լավագույն արվեստն է: Ի տարբերություն գրականության, կինոն ավելի լավ է զարգանում ու կշարունակի զարգանալ: Նման է թատրոնի պատմությանը, երբ կինոն ստեղծվեց , ասում էին թատրոնը մեռավ, երբ հեռուստատեսությունը ստեղծվեց, ասում էին, որ էլ երբեք ոչ ոք կինոթատրոն չի գնա, բայց այդպես չեղավ: Տանն էլ կարող ես սեփական պայմաններով կինոթատրոն ստեղծել ու ֆիլմ դիտելու տրամադրություն ունենալ: Շատ հաճախ եմ ես հիշում կինոներից դրվագներ, ասոցացնում կյանքում: Հայկական կինո ինդուստրիան, այս պահի դրությամբ, առաջին հերթին խնդիրը դնում է կոմերցիայի մեջ, այդ առումով գրականությունն ավելի մատչելի արվեստ է, իսկ կինո ստեղծելու համար գումար է պետք: Թեպետ, հաճախ շատ քիչ բյուջեով հրաշալի ֆիլմեր են ստեղծվում: Եթե ժամանակին ունեցել ենք լավ ֆիլմեր, կարծում եմ, որ էլի կարող ենք ունենալ, բայց հիմա դեռ չունենք: Հաճախ պետք է նաև պետական աջակցություն որակյալ ֆիլմեր ստանալու համար:
Ես իրոք կարծում եմ, որ մեր ամենամեծ պետական խնիրը կրթությունն է, և համարում եմ, որ դա պետական անվտանգության առաջին հարցն է, գուցե տարօրինակ հնչի, բայց դա բանակից կարևոր է ինձ համար: Որովհետև եթե դու լինես կրթված, սահմանները ավելի ճիշտ, գրագետ կպաշտպանես: Եթե պետական վերնախավը կրթված ու 21-րդ դարի մարդիկ են, ամեն ինչ ավելի լավ կլինի: Բայց կրթության մեջ կարևոր է նաև ժամանակավրեպ չլինելը: Համակարգային լուծում է պետք, մեր ողջ կրթական համակարգը մանկապարտեզից սկսած պիտի փոխվի ու պիտի ստեղծվի, ըստ միջազգային օրինակների, օրինակ, Ֆինլանդիայի օրինակով: Մի քանի դպրոցներ ու մանկապարտեզներ կան, որոնք ուրույն ծրագիր են առաջարկում: Բայց գլխավոր խնդիրը անգիրի սովորույթը վերացնելն է, մենք չենք սովորեցնում մտածել և ընկալել: Մենք պիտի սովորեցնենք ինքնուրույն մտածել, հասկանալ, ընտրել, եթե մարդու մեջ չի զարգանում ինքնուրույն քննադատական հայացքներ, դպրոցն ու համալսարանը ոչինչ չեն կարող անել: Պետք է զրոյից ամեն ինչ կառուցել: Բանակ և կրթություն, ամենաշատ գումարները հենց այստեղ պիտի գտագործել:
Մի բան է, որ անընդհատ քեզ հետ է ամենից շատ ջազ եմ սիրում, և եթե չեմ էլ լսում անընդհատ մտքումս մի երաժշտություն կա: Ես երաժշտագետ չեմ, բայց ինքն ինձ համար մի բան է, որին պետք էլ չէ շատ խորը տիրապետել: Արվետսի մեջ ինձ համար երաժշտությունը ամենաֆենոմենալ, առեղծվային ճյուղն է: Գրողը նայում է շուրջբոլորը, պատկերում, ռեժիսորն էլ պահեր է տեսնում ու տանում դա իր ֆիլմ: Իսկ կոմպոզիտորը ինչպե՞ս է նոտաները հավաքում իր մտքում, ապշելու բան է ինձ համար: Կարծում եմ ստեղծման առումով ամենաբարդ արվեստն է: Սիրելի արտիստներից Ռեյ Չարլզն է, Ֆրենկ Սինատրային և, իհարկե, Էլվիս Փրեսլին: Բայց նաև մանկուց Էմինեմ եմ սիրում: Դասականներից ինչքան էլ հասկանում եմ, որ Բեթհովենն ավելի մեծ է, միևնույն է, իմ սրտում Մոցարտն է: Մերոնցից հետաքրքիր նոր խմբեր ունենք: Այստեղ, ի տարբերություն, կինոյի շարժեր ու հույսեր կան:
Դա էլ ևս հիմա արդեն ինձ համար մնաց քաղցր հիշողություն որոշ առումով, բայց խոշոր հաշվով՝ հիասթափություն: Դու, մեծ երազանանքեր ունենալով, գնում ես այդ ճանապարհով, փորձոմ ես փոխել ինչ-որ բաներ, բայց շատ արագ հասկանում ես, որ դա հնարավոր չէ, և ընդհանուր համակարգում լուծումներ չկան, և բուհի ղեկավարությունը չի փոխում իր քաղաքականությունը, մնում է այն սկզբունքներին, ինչին 40-50 տարի առաջ էր և սկսում է քեզ մաշեցնել: Ես մաշվեցի 8 տարի: Այս աշխատանքում ֆինանսական հարց չի եղել ինձ համար, որովհետև ծիծաղելի գումար է վաստակում դասախոսը և ստիպված է այլ աշխատանքներ ունենալ: Բայց գոնե ֆինանսական հարցերից դուրս պիտի ունենաս ազատություն, հանգստություն, բայց դու դա չունես, և ի վերջո, դա սկսեց ինձ նյարդայնացնել և ես սկսեցի տհաճությամբ գնալ դասի, դա ամենավատ բանն է: Հասկացա, որ պիտի դուրս գամ համալսարանից, և, անկեղծ ասած, բացարձակ չեմ փոշմանում:
Իրականում, երբ ասում ենք երջանկություն, դա մի քանի բաղադրիչ ունի՝ աշխատանք, ընկերներ, բայց, ըստ իս, ամենակարևորը մարդու համար անձնական երջանկությունն է: Իմ դեպքում դա հաստատ է, ինչքան էլ ես հաջողությունների հասնեմ, միևնույն է, անձնական դատարկության դեպքում, ես ինձ երջաիկ չեմ զգա: Իմ բախտը բերել է, ես 18 տարեկանից ունեմ մի մարդու, որ իմ ամբողջ աշխարհն է լցնում: Մարդիկ հաճախ իրենց կյանքը ինչ-որ մեկի հետ կապելը նմանեցնում են կոշիկ առնելուն՝ հարմար է, սիրուն է, ու վերջ: Չեն համբերում, որ գտնեն իրենց իսկական երկրորդ կեսին, ես հավատում եմ, որ բոլորը ունեն իրենց համար նախատեսված մարդուն, բայց դրա համար համբերություն ու հանդարտություն է պետք, մինչև կհայտնվի այդ մարդը: Իսկ երբ հայտնվում է այդ մարդը, դու միանգամից զգում ես. օրինակ ես մի քանի վայրկյանում եմ հասկացել, ու ես տեսա իմ ապագա ամբողջ կյանքը, որտեղ իմ կինը միշտ իմ կողքին է: Եվ արդեն այդ դեպքում որևէ այլ խոչընդոտ ձեզ չի խանգարում, ու սերը ուժ է տալիս ամեն ինչ հաղթահարելու համար: Նաև, առհասարակ, կյանքին սիրահարված աչքերով պիտի նայել, սիրով նայել, լինում են սարսափելի դժբախտություններ, բայց ամեն դեպքում պիտի չդադարել կյանքը սիրել, որովհետև եթե չես սիրում էլ, ինչո՞ւ ես ապրում: Ինձ համար կյանքի իմաստը սերն է ՝ մարդու հանդեպ և կյանքի հանդեպ:
Համեմատության համար ասեմ, որ գրականությունը շատ ավելի լավ վիճակում է, քան գրականագտությունը: Իրենց փոխհարաբերությունները զրո են, մեզ մոտ մնացել է սովետից ժառանգած իրավիճակ. լավագույն դեպքում, եթե ինչ-որ բաներ ծնվում են, ծնվում են ընկեր-ծանոթ կապի միջոցով: Բայց այստեղ խնդիրը ևս ֆինանսական է: Ես ինքս գրականագետ եմ, սիրով կզբաղվեի գրականության պատմությամբ, ժամանակակից գրականությամբ, բայց ես նաև պիտի ապրեմ, ընտանիք պահեմ, իսկ այն գումարը, որը ես կստանամ գիտությամբ զբաղվելու համար, դրանով ես չեմ կարող ապրել անգամ: Գիտությամբ զբաղվելու համար էներգիա և շատ ժամանակ է պետք, իսկ եթե դու երեք-չորս տեղ ես աշխատում, չես կարող լավ բան գրել:
Եթե գլոբալ ենք խոսում, վերանում ենք Հայաստանից, կարևորագույն մարտահրավերը մարդու կյանքում ժամանակակից տեխնոլոգիաներն են՝ արհեստական բանականությունը: Մենք ստեղծում ենք մի բան, որը վաղուց կա, օրինակ Կուբրիկի ֆիլերում: Մեր ստեղծածը մեզնից հազարապատիկ ավել խեացի է, ու եթե նա մի օր ստանա ինքնուրույն մտածողություն, անհասկանալի է՝ ինքը մեզ ոնց կվերաբերվի: Մենք սպանում ենք, վնասում ենք մեզնից ոչ խելացի արարածներին՝ կենդանիներին, ու այս տեսանկյունից մենք արհեստական բանականության համար ոչ խելացի անհասկանալի արարածներ ենք լինելու: Մարդը ստեղծում է մի բան, որն իրեն հետո կուլ է տալու: Այդ ոլորտը շատ հրաշալի բաներ է փոխում, բայց դրա հետ մեկտեղ այն վտանգը կա, որ գուցե քո վերահսկողությունից դուրս գա: Մյուս կարևոր խնդիրն այն է, որ մենք դարձանք 8 միլիարդ, 20-րդ դարի սկզբին մարդկությունը մի միլիարդ էր, մենք շատ արագ ենք շատանում: Պատկերացրեք խնձորի ծառից կարող է 3-4 հոգի հանգիստ սնվել, երբ 10 հոգի են, մի քիչ կնեղվեն, բայց կսնվեն, իսկ երբ արդեն 1000 հոգի է ուզում սնվել ծառից, դա արդեն աղետի է վերածվում: Հատկապես, երբ մոլորակի մի կողմում շատ խիտ է մարդկության քանակը, մյուս կողմում շատ նոսր է: Հետո մենք մեր մոլորակը շատ վատ են պահում, ինչի արդյունքում այսքան հիվանդություններ են ծնվում: Մարդկությունը պիտի սրա մասին էլ մտածի: Ապագա մարդու գերագույն խնդիրները այս երկուսն են:
Դա շատ վաղուց չէր, լաց եմ եղել հիմնականում ազդեցիկ ֆիլմեր նայելուց: Մի ֆիլմ կա, նայել եմ մի քանի ամիս առաջ: Լրագրող կնոջ պատմություն է, որի ժամանակ շատ եմ հուզվել:
Վերադառնալ
