Ի՞նչ չգիտեք… Առաջին անգամն են այդ հարցը ինձ տալիս։ Արդեն հետաքրքիր է։ Սիրում եմ միայնակ լինել, առանձնանալ, պարապ մնալ, ոչ մի բան չանել, ուղղակի կտրվել ամենից ինչն երկրային է: Սա հաստատ չգիտեք: Անձնական հարցեր կան, որ չգիտեք, երևի առաջիկա պլաններից չգիտեք, նոր գրքերի մտքեր կան, թեպետ բաներ կան, որ ես էլ չգիտեմ, որովհետև ընթացքում ամեն ինչ փոփոխվում է, մի գաղափար կա, որ արդեն մեկ տարուց ավել է գլխումս պտտվում է, բայց ժամանակ չկա դրանով զբաղվելու: «Մեկ րոպե անց» գիրքը այդ առումով հետաքրքիր էր, որ ժամանակ չկար, ու հանկարծ հայտնվեց քովիդը, երկու շաբաթվա ընթացքում մեկ տարվա պլանները կատարվեցին: Քանի որ ես շատ եմ սիրում սոցիալական ցանցերում խոսել, կիսվել, գործնական առումով միայն պլանների մասին կարելի է ասել, որ չգիտեն մարդիկ: Ես բնույթով այնպիսին եմ, որ շատ եմ կիսվում, ներկայացնում, դասընթացների ժամանակ եմ խոսում: Երբ ես նոր բան եմ սովորում, իմանում, որը արժի, որ մարդիկ իմանան, ես արագ ուզում եմ դրա մասին պատմել բոլորին, բնույթով սովորեցնող եմ, փորձառությամբ սիրում եմ կիսվել: Երևի չգիտեք, որ մարդկանց հետ շփվելիս մանրունքների շատ եմ ուշադրություն դարձնում․ ինչ խոսեց, ինչպես բարևեց, նստած դիրքը։ Սիրում եմ մարդկանց տնտղել։ Չեմ սիրում, երբ դիմացինդ չի աճում, դիմադրում է․․․ Չեմ սիրում գիրք չկարդացող մարդկանց: Վերջերս ինձ վրա փորձ եմ անում, երեք ամիս է գիրք չեմ կարդում, ոզում եմ հասկանալ չկարդացողներին։ Միևնույն է, չեմ հասկանում։
Լավ հարց էր, ես կարծում եմ՝ մարդուն որոշակի հնարավորություններ են տված, որից ինքն օգտվում է կամ՝ ոչ, ճանապարհն ընտրում է կամ չի ընտրում: Կարծում եմ՝ իմ մեջ բնույթը եղել է, որը եկել ու դարձել է մասնագիտություն: Տարբեր են մասնագիտություններս, առաջին կրթությունս մաթեմատիկ-ծրագրավորող է, որն ինձ շատ օգուտ է տվել, մաթեմատիկան է ինձ սովորեցրել ալտերնատիվ մտածելակերպը: «Մեկ րոպե անց» գրքում նման բան ունեմ գրած, կարևոր չէ՝ այդ ինչ է եղել, կարևոր է, թե ինչու է դա եղել, ֆիքսվել է պետք թե այդ իրադարձությանը ինչերը բերեց: Մաթեմատիկան այդ մտածելակերպն է տվել, որ խնդիրներին տարբեր անկյուններից պիտի նայես ու կարողանաս լուծել: Հետո, երբ ընդունվեցի Ամերիկյան համալսարան, կարծեմ հենց ամերկացի դասախոսները ինձ շատ ոգևորեցին: Ե՛վ մասնագիտությունը, և՛ տեսակս բերեցին նրան, որ ես դարձա բիզնես-խորհրդատու, ես սիրում եմ ասել՝ գործարար: Հիմնադրել մի քանի բիզնես, որոնք իրենց համար հանգիստ ընթանում են առաջ: Կարծում եմ՝ բիզնես խորհրդատու լինելու համար դու ինքդ էլ պիտի բիզնես ունենաս:
Գեղարվեստական գրականությունն ինձ շատ է օգնում: Միշտ ասում եմ, որ մարդկանց բաց թողած ամենամեծ հնարավորությունը սովորելու և կրթելու հնարավորությունն է: Եթե մեկն ասում է, որ ինքը գրքի գումար չունի, խնդրեմ, գրադարաններ կան: Գեղարվեստական գրականության նկատմամբ սերը առաջացել է հայրիկիցս, նա միշտ՝ ամեն իր հերթափոխից հետո, մի 10-15 հատ գիրք էր գնում ու բերում էր, ես էլ այդ օրը անհամբեր սպասում էի, թե երբ եմ դասից գնալու տուն, որ տեսնեմ, թե ինչ գրքեր է բերել ինձ համար: Իհարկե, այդ ժամանակ հիմնականում դասական գրականություն էր: Հիմա ավելի կարդում եմ 21-րդ դարի գրականություն, հատկապես, հայ ժամանակակից գրականություն: Ես վստահ ասում եմ, որ բիզնես-մտածելակերպ ունենալու համար կարևոր է գեղարվեստական գրքեր կարդալ, որոնց մեջ այնքան կարևոր ենթատեքստեր կան: Օրինակ, Նիկոս Կազանձակիսի «Հույն Զոռբա» գիրքը օրինակ եմ բերում շատ բիզնես միջավայրերում: Հաղորդակցվելու համար ամենաճիշտ գրքերից է, թե ինչ դժվարություններով է անցել, բայց ինչ կերպ է հաղորդակցվում ու գտնում իր եսը: Գեղարվեստական գրականությունը բիզնես գիտելիք շատ ավելի շատ է տալիս, թեպետ ես ամեն ինչ կարդում եմ, վերջերս աշխարհաքաղաքական վերլուծություններով եմ տարվել: Էս վերջերս սկսել եմ վերընթերցել գիտաֆանտաստիկ գրականություն: Ես զուգահեռ 4-6 գիրք եմ կարդում. Մեքենայում, գրասենյակում, տանը և այլն: Իրենք իրար փոխլրացնում են:
Իհարկե, կասեմ: Շատ եմ սիրում Գուրգեն Խանջյան, Հովիկ Աֆյանի «Կարմիր»-ն եմ սիրում, անկեղծությունն է դուրս եկել: Ոչ հայերից, Խալեդ Հոսեյնիի երեք գրքերը անկեղծության տեսանկյուից ինձ զարմացրին ու հիացրին շատ: Խանջյանի պարագայում ես զգում եմ, որ ինքն իր գրածը ապրել է, չգիտեմ, չեմ էլ հարցրել իրեն: Նարինե Աբգարյանից, օրինակ, «Զուլալին» սիրում եմ, շատ տխուր է վերջանում, հենց Զուլալիի կերպարն եմ շատ սիրում նաև, սյուժեի ձևավորման տեսանկյունից Աբգարյանն ինձ սովորեցրեց, թե ինչպես կարելի է սյուժեն մի քանի ենթաշերտերով կառուցել: Աննա Դավթյանի «Խաննան» եմ շատ սիրում, շոկի մեջ ընկա կարդալուց ու հետո ավելի տարակուսանքի մեջ ընկա, որ իմացա, որ մեծ մասամբ իրական դեպքեր են ներկայացված: Եթե անգամ լինեն ժամանակակից գրողներ, որոնց չեմ հավանում, ինձ համար դա չի կարևորը, կարևորը այն է, որ իրենք կան ու գրում են: Գրիգ, Ջեսահ․․․ կարճ ասած Անտարեսի 21-րդ դար շարքը ամբողջությամբ։ Շատ եմ սիրում հայերենով կարդալ, լեզուն է դուրս գալիս, ոչ գեղարվեստական կարդում եմ անգլերեն, բայց գեղարվեստականը սիրում եմ հայերեն կարդալ: Թեկուզ թարգմանված, ավելի հյութեղ է։ Մի անգամ, Ամստեդամում, մետրոյում մի քանի հայերով զրուցում էինք, ետևից մի հոլանդացի կին հարցրեց, ինչ լեզվով եք խոսում, ասեցինք հայերեն, արձագանքեց՝ կարծես երաժշտություն լինի։
Վերջերս փորձարկում արեցի, երբ Գերմանիայում ճամփորդում էի, որոշեցի մարդկանց ամեն օր պատմել իմ օրերը, ու կարծես մարդիկ հավանեցին: Հատկապես սկզբի վեց օրը տարբերվեց, հետո տխուր լուր իմացա, չկարողացա գրել, հավաքեցի մտքերս ու հետո շարունակեցի, գրեցի, որը խիստ տարբերվում էր սկզբնական գրածներիցս: Նկատեցի, որ երբ դու պատմության մեջ ես ու հենց այդ պահին գրում ես, դա շատ իսկական է, իսկ երբ պահում ես մեջդ ու հետո գրում, արդեն փոխվում է ահագին բան: Որպես ժանր ռեալիզմ կընտեի, որն ուղղված է վաղվան: Ես գրականության մեջ սիրում եմ ներկա-ապագա կապը, ոչ թե ներկա-անցյալ կապը:
Չէի գրի գիտաֆանտաստիկ, պատմական ժանրերով: Կգրեի, կպատմեի, թե ինչ է կատարվում իմ շուրջը: Փոփոխությունների մասին կգրեի, որովհետև, եթե փոփոխությունների պատրաստ չէ մարդը, ձախողելու է, որովհետև չգիտես, թե ինչ է լինելու վաղը քեզ հետ: Բիզնես մտածելակերպ ունենալը լավ է: Այ, գործարարի ու արվեստագետի տարբերությունը սա է: Արվեստագետը իր գործը անում է ու քաշվում մի կողմ, իսկ գործարարը պիտի շարունակի, գործը մինչև վերջ տանի:
Ես արվեստագետներին իրար մի բանով շատ եմ նմանեցնում. իրենք այնքան են սիրահարված իրենց ստեղծածին, որ ջանք չեն թափում դա ներկայացնելու համար: Իհարկե, ստեղծածն արժեքավոր է, բայց պետք է նաև դա ներկայացնել, հանրայնացնել, պետք է օգտվել անվճար հնարավորություններից՝ ֆեյսբուք, ինստագրամ, ու ներկայացնել իրենց: Օրինակ, Վահագն Դիլբարյանի օրինակով, որ մինչև գիրքը հրատարակելը, սկսում է քիչ-քիչ գրել դրա մասին, կամ իմ «Մեկ րոպե անց»-ի օրինակով, որ իմ արած գովազդի շնորհիվ միանգամից արագ վաճառվեց: Ես մի նկարիչ ընկեր ունեմ, որ իրեն հազիվ համոզեցի, որ սոցիալական ցանցում ակտիվ լինի, ու հիմա շնորհակալ է դրա համար: Սրա համար գիտելիք չի պետք, այլ ցանկություն է պետք: Ինչի՞ց է, որ իմ գիրքը հազար օրինակ է վաճառվում, իսկ մեկ այլ ժամանակակից գրողի հրաշալի գիրքը չի վաճառվում: Պիտի իրենց կարողանան ներկայացնել, տպավորել, հետաքրքրություն առաջացնել: Գուցե շատ լավ գիրք է, բայց մարդիկ չգիտեն դրա մասին:
Այո, համաձայն եմ: Գրողի կամ արվեստագետի գործը մեծ մասամբ արարելն է: Գրական գործակալներ կան ու իրենք պիտի զբաղվեն այդ հարցով: Բայց այստեղ էլ մի հարց կա, արդյո՞ք գրողներն ուզում են ունենալ գրական գործակալներ, արդյո՞ք վստահում են: Ես, օրինակ, շատ դեպքերում կվախենամ որևէ գրողի առաջարկել, որ լինեմ իր գրական գործակալը, որովհետև շատերը պատրաստ չեն անգամ դրան: Իսկ ժամանակը արագ է շարժվում ու մինչև դու համոզես մի հոգու, դրա փոխարեն շատ ուրիշ այլ գործեր կհասցնես անել: Դրա համար գրողները պիտի փոքր-ինչ ավելի բաց լինեն՝ հենց իրենց իսկ շահերից ելնելով:
Կինո քիչ եմ սիրում նայել, երաժշտություն շատ եմ սիրում ու լսում: Ժամանակին ավելի շատ դասական էի լսում, իսկ հիմա ավելի շատ ռոք: Զարմանալի է գուցե, բայց նաև ռեփ եմ շատ սիրում, հատկապես մեքենայի մեջ: Բայց ամենաշատը ռոք եմ սիրում՝ Փինկ Ֆլոյդ, Սքորփիոնս, Քուին… Քուինի «Bohemian Rhapsody»-ին ինձ տանում է այլ աշխարհ: Հայկական ռոք էլ եմ սիրում, հիմա լավ բաներ կան, որակյալ բաներ ստեղծվում են: Ռոքը էներգիա է տալիս, ուղեղդ բացում ու զարգացնում է: Դասական երաժշտությունը տալիս է շանս, որ դու փակվես քո մեջ ու մտածես, ռոքը՝ հակառակը, բացում է քեզ: Սիրում եմ նաև հայկական երաժշտությունը ժամանակակից մոտեցմամբ: Բիզնեսում մի փորձ կա, Ռոջերսը մի հետազոտություն է արել, թե սպառողները ինչ հետաքրքրություններ ունեն նորարարությունների նկատմամբ, և պարզվել է, որ մարդկանց 2.5 տոկոսն է պատրաստ նորարարությունների: Մարդիկ պատրաստ չեն նոր բաների, մտնում են գրախանութ ու հարցնում դասական հին գրքերից ավելի շատ, իսկ ժամանակակիցներին կվախենան մոտենալ: Ես ինքս հետաքրքրասեր եմ ու նորարար շատ: Բիզնեսում նման միտք կա, որ եթե ուզում ես բիզնես ստեղծել վաղվա համար, պիտի նստել ու խոսել 10-11 տարեկան երեխաների հետ:
Փորձում եմ պլանավորել այդ օրվա պարապությունը: Փորձում եմ հասկանալ, թե ինչպես կարող եմ հնարավորինս ձանձրանալ այդ օրը։ Միգուցե ծիսակարգային կանոներ չկա այս ամենի մեջ, բայց արդեն ձևավորված․․․
Հայաստանին ի՞նչն է պակասում, որ դառնա իրական անկախ:
Ինձ սա շատ է հետաքրքրում: Օրինակ, ես իմ ֆեյսբուքյան բիոյում 5 բառ եմ գրել, որ ինձ համար ամենակարևորն է. անկախություն, կրթություն, մշակույթ, բանակ, գործ արա: Գործ արա՛, որովհետև նախորդ չորսին հասնելու համար պետք է գործ անել: Պատկերացնենք 10.000 մարդ, որոնք բողոքում են արդարացիորեն, բայց նաև համախմբվեն, սկսեն գործ անել մեկ միասնական գաղափարի համար:
Վերադառնալ
