Այսօր զրուցել ենք գրականագետ, խմբագիր, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, հաղորդավար Հայկ Համբարձումյանի հետ:
Հեշտ չէ, բայց հաճելի է։ Կան շատ բարդություններ, բայց, եթե ակտիվ գրականագետ ես, օրդ անցնում է գրքեր կարդալով, խմբագրելով, կազմելով, հրատարակության պատրաստելով, հանրայնացնելով ու գրականության մասին անվերջ խոսելով։ Ես ընտրել եմ այս ճանապարհը և շնորհակալ եմ Աստծուն ու գրականության աստվածներին այս հնարավորության համար։
Իհարկե, Հայաստանում գնալով դժվարանում է գրականագիտությամբ զբաղվելը, որովհետև մենք շատ փոքր իրականության մեջ ենք ապրում՝ ծանրաբեռնված բազում հոգսերով, մտահոգություններով՝ նամանավանդ մեր օրերում։ Աշխարհն առհասարակ ինչ-որ ճգնաժամային փուլում է գտնվում, բայց հենց այս փուլում կարևոր է գրականությունը, մեծերի խոսքը մարդկանց հասցնելը։ Լավ գրականությունը ոգի է տալիս, ներշնչում, ապրելու ուժ տալիս: Մարդիկ գրականությունից հեռացել են ու նաև այս պատճառով ենք հայտնվել ներկա վիճակում։ Հիմա տեղեկատվության դար է, իսկ տեղեկատվությունը, ի տարբերություն արվեստի, հոգի չունի։ Հոգի ունի նաև մարդը, այդ պատճառով կարող է դիմանալ ու դիմակայել նաև արվեստի հետ շփումներով։
Ներկայիս գրականագիտությունը օգնում կամ խանգարո՞ւմ է ժամանակակից գրականությանը:
Դե գրականագիտությունը մի շարք գործառույթներ ունի, որոնցից մեկը թերևս գրողներին օգնելն է, բայց այլ է խնդիրը, թե գրողներն ուզո՞ւմ են, որ իրենց օգնեն, թե՝ ոչ: Մեր ժամանակներում, երբ ամեն մարդ կարող է իր խոսքը հրապարակել ինտերնետում և կարծիքներ ստանալ, գրականագետի կամ քննադատի ներկայությունը աննկատ է դարձել։ Պետք է գրողներն իրենք կարևորեն մասնագիտական-գրականագիտական, սթափ, գուցե ոչ այնքան հաճելի խոսքը ու տարբերակեն այն ընկերոջ ու բարեկամի մակերեսային գնահատականներից։
Ինչպե՞ս ծնվեցին «Ոչ մի շաբաթ...»-ները ու ու՞մ սպասենք հաջորդիվ:
Երբ ես նոր էի սկսել աշխատել «Զանգակ» հրատարակչությունում, երևի մոտ յոթ տարի առաջ, անընդհատ մտածում էի, թե ինչպե՞ս հատկապես ժամանակակից գրականությունը մարդկանց հասանելի դարձնել, և «Զանգակ» հրատարակչության տնօրեն Էմին Մկրտչյանի հետ զրույցներում ծնվեց ընտրանի-օրագրի գաղափարը։ Որոշեցի տարվա շաբաթներին համապատասխան գրական ստեղծագործություններով մի ժողովածու ստեղծել, որտեղ կլինեն նաև ազատ էջեր նշումների համար։ Այսպես ծնվեց շարքը։ Առաջին ընտրանին նվիրված էր անկախության շրջանի պոեզիային, հետո ընդհանուր հայ պոեզիային, հետո արդեն անցանք առանձին հեղինակների՝ Թումանյան, Չարենց, Մաթևոսյան… Տեսանք, որ այդ գրքերի նկատմամբ հետաքրքրությունն ավելի մեծ է։ Հետո, զգացի, որ սիրո մեծ պակաս կա ու նախորդ տարի, արեցինք «Ոչ մի շաբաթ առանց սիրո բանաստեղծության»։ Վերջին ընտրանին նվիված էր Եղիշե Չարենցին, իսկ մյուս տարի կունենանք՝ «Ոչ մի շաբաթ առանց Համո Սահյանի» գիրքը:
Արվեստը, առհասարակ, մեծ դեր ունի իմ կյանքում. գեղանկարչությունը, կինոն, նաև երաժշտությունը: Երաժշտական կրթություն էլ ունեմ՝ կիթառի դասերի եմ գնացել՝ և կիթառ և դաշնամուր նվագել։ Երկար տարիներ կիթառ չէի նվագել, վերջերս մեր բանաստեղծ-երգիչներից մեկը, մի գյումրեցի տաղանդավոր մարդ՝ Նարեկ Կոսմոսը, ինձ կիթառ նվիրեց, և մենք պայմանավորվեցինք, որ ես նորից կսկսեմ նվագել, ու կնվագեմ իր համերգներից մեկի ժամանակ։ Ես էլ վերսկսեցի նվագել։ Իսկ առհասարակ շատ եմ երաժշտություն լսել և լսում: Դե ընդունված է ասել դասական երաժշտություն. դա էլ՝ հատկապես օպերաներ, բայց այլ բաներ էլ… Ժամանակին ռուսական ռոք էի շատ սիրում, որն իմ աշխարհայացքի վրա մեծ ազդեցություն է թողել. Земфира, Сплин, Би-2, Машина времени, ДДТ և այլն: Виктор Цой ավելի ուշ սկսեցի լսել… Սիրում եմ, որվհետև տեքստերը պոետիկ են: Իսկ հիմա, օրինակ, ռեփ էլ եմ շատ լսում, փանկ, ջազ… Մեր ժողովրդական հիանալի ու գողտրիկ երգերն եմ սիրում, Կոմիտասի գրառումներն ու մշակումները։ Հատկապես ինձ ներշնչում են Հայրիկ Մուրադյանի անզուգական կատարումները։ Մեր երաժշտությունն իր պարզությամբ, գեղեցկությամբ ու վեհությամբ մաքրում է մարդու հոգին ու ուժ տալիս այս խառը ժամանակներում:
Մեր մշակութային կայքում՝ Art365-ում, վերջերս մի այդպիսի նյութ պատրաստեցի․ երևակայական հարցազրույց Հրանտ Մաթևոսյանի հետ։ Առանձնացրի ինձ հուզող հարցեր ու մեծ գրողի հրապարակախոսության մեջ ու հարցազրույցներում գտա դրանց պատասխանները։ Լավ գիրքը, լավ զրուցակից է։ Երբ մոտենում ենք գրադարակին ու բացում որևէ գիրք, արդեն իսկ փորձում ենք որոշակի հարցերի պատասխաններ գտնել ու, թերևս, ով փնտրում է, նա գտնում է․․․
Կինոյով կզբաղվեի, երևի ռեժիսոր կլինեի, դերասանությունն այնքան էլ չեմ սիրում, չնայած գուցե այնպես ստացվեր, որ դերասան էլ դառնայի: Կարող էր այնպես ստացվել, որ բալետի արտիստ դառնայի․ երբ փոքր էի, ինձ տարան բալետի դպրոց ընդունելու, բայց դժբախտաբար կամ բարեբախտաբար տնօրենը տեղում չէր, մենք 3 կամ 4 ժամ սպասեցինք, հետո վերադարձանք տուն, ծրագիրը փոխվեց: Հետո, երբ դպրոցը ավարտում էի գնացի, որ ընդունվեմ Թատերական ինստիտուտ, ասացին այս տարի շատ ու ազդեցիկ մարդկանց ազգական դիմորդներ կան և իմաստ չունի դիմելը: Ի վերջո, դիմեցի ԵՊՀ Բանասիրական ֆակուլտետ, հաջողությամբ ընդունվեցի:
Սպորտ եմ շատ սիրում: Մի ժամանակ ֆուտբոլով էի շատ հետաքրքրված, երբեմն նաև խաղում էինք գրողներով և գրականագետներով, բայց ֆուտբոլը հիմա համարյա չի հետաքրքրում, գուցե շատ է 90 րոպեն: Հիմա հետևում եմ Ֆորմուլա 1-ի մրցաշարերին։ Անչափ դինամիկ, հետաքրքիր, անկախատեսելի մարզաձև է։ Մարդկային կրքեր ու ապրումներ կան: Յուրաքանչյուր մրցաշար մի լավ վեպի թեմա է։
Ինչպե՞ս հասկանալ, որ ճիշտ տեղում ես հայտնվել ու դադարել փնտրտուքները:
Առաջին հերթին պետք է գտնել հոգեկան ներդաշնակություն, հասկանալ հնարավորություններիդ ու ցանկություններիդ և հավակնություններիդ հարաբերությունը։ Հավատ է պետք։ Բայց էնպես չի, որ մարդը մեկնդմիշտ մեկ տեղում է լինում։ Ամեն ինչ փոխվում է, զարգանում, պետք չէ կանգ առնել․․․
Պոեզիա՞ն:
Սեր է:
Հիմա մեծ մասամբ Սասնա Ծռեր էպոսն եմ կարդում ամեն օր մի քանի ժամ, որովհետև էպոսի նոր համահավաք բնագիրն եմ կազմում: Բավականին երկար և բարդ աշխատանք է: Ամեն օր կարդում և հիանում եմ մեր հարուստ էպոսով, և բոլորին խորհուրդ կտամ կարդալ։ Զուգահեռ շատ տարբեր բաներ եմ կարդում, օրինակ երեկ ընթերցում էի գրող, հրապարակախոս Ստեփան Զաքարյանի՝ Հայաստանում քրիստոնեության հաստատմանը նվիրված դրամաները։ Շատ արդիական գործեր են: Ամեն երեկո հեքիաթներ եմ ընթերցում աղջկաս համար և վերստին ինձ համար բացահայտում այս ժանրի հմայքը։
Կուզեի լինել այն հեքիաթի հերոսը որն, ի վերջո, գտնում ու բերում է կախարդական հավքին՝ Հազարան Բլբուլին։ Հավքը երգում է ու չորացած պարտեզը կանաչում։
Հարց հաջորդ հյուրին:
Մնալով հեքիաթի մեջ․ ո՞ւմ կտայիք երկինքից ընկած երեք խնձորները։
Վերադառնալ
