Այս անգամ մի քիչ զրուցել են գրող, ռադիոմեկնաբան և հաղորդավար Համլետ Առաքելյանի հետ, որի նոր գրքի՝ «Անմահների ակադեմիայի» շնորհանդեսը տեղի կունենա Գրքի փառատոնի շրջանակներում Զանգակ գրատանը, հոկտեմբերի 2-ին՝ 19:00-ին:
Իրականում կան շատ Համլետներ, բայց իրենք հիմա գնում են դեպի ամբողջականացում, թեև կվախենամ ասել լրիվ ամբողջականացել են: Մենք, ի վերջո, ձգտում ենք կլորի փակմանը, օրինակ, «Tantric»-ի մեջ կլորը փակ չի: Ես Համլետների շատությամբ չեմ որոշում ամեն ինչ, որովհետև կարծում եմ, որ միայն ես չեմ հատվածային, այլ հատվածային է աշխարհում ամեն ինչ: Ֆեռնանդո Պեսոային շատ եմ սիրում, որովհետև այդ մոդեռնիզմը իր մոտ է ամենաշատը արտահայտված:
Մեր երկիրը ավելի շատ հատվածային է, քանի որ ամեն մի բանից ուզում ես օգտվել, և դրա արդյունքում ձևավորվում են տարբեր եսեր: Ասեմ, որ ինձ համար դրանք փոխլրացնում են իրար, իրարից առանձին չեն, մեկը մյուսին օգնում են, խոսում են իրար հետ: Գործնական հարցերում էլ իրենք միշտ կան, որպես գրող քո ներկայացվածությունը, քո կերպարը կարևոր են, ինչպես և հաղորդավար լինելու համար կարևոր է տեքստի հետ աշխատել կարողանալդ: Քո եսը ամեն տեղ ամենակարևոր բանն է, թե ինչքան հետաքրքիր ես քո բազմազանությամբ: Գրողական եսը, կարծում եմ, որ ինձ մոտ առաջնային է, ես այդպես եմ աշխարհն ընկալում ու զգում:
Երբ ես սկսել եմ գրել 14 տարեկանում, ես դեռ ընթերցող չէի: Հիշում եմ՝ առաջին արձակը ինչ հանգամանքներում է ծնվել, ինչ ժամանակահատվածում, ինչ հանգամանքներում՝ բանաստեղծությունը: Այդ ժամանակ մայրս ինձ ստիպում էր կարդալ, բայց ես չէի կարդում, ու իր համար տարօրինակ էր, որ իր տղան չի կարդում: Ապա ես սկսեցի կարդալ ու գրականության աշխարհը ճանաչելուց հետո հասկացա ինձ որպես պոետ, գրող, հասկացա իմ տարօրինակ փորձառության մասին, իմ մասին: Ընթերցելն իմ անձի համար է ավելի շատ որպես աճ եղել, քան հենց գրող լինելու: «Անմահների ակադեմիա»-ն գրելու ժամանակ, երբ մի սրբագրիչի հանդիպեցի, նա շատ հավանեց իմ տեքստը ու ասաց, որ ոչինչ չկարդամ մինչև այս գիրքը չավարտեմ, որովհետև այլ տեսակի գրականությունը կարող է ինձ շեղել իմ տեքստից: Ես նրան չլսեցի ու չգիտեմ՝ շահեց դրանից տեքստը, թե՝ ոչ: Կարևոր է նաև, թե ինչ ես ընթերցում, ես, օրինակ, ավելի շատ ընթերցում եմ անգլերեն ու արտասահմանյան գրականություն, որը կապ չունի, մեծ հաշվով, երևանյան գրականության հետ: Բայց, հաստատ, եթե ես ավելի շատ կարդայի ժամանակակից գրողների, իրենց ազդեցությունը կլիներ ինձ վրա, ուղղակի ես մեծ մասամբ չեմ կարդում հայալեզու գրականություն և ժամանակակից տեքստեր, այլ կարդում եմ իմ մասնագիտական գրականությունը:
Ես մոդեռնիզմ եմ կարդում, հիմանակնում քսաներորդ դարից եմ կարդում, շատ եմ վերադառնում անգլիացի մոդեռնիստներին, Վիրջինիա Վուլֆ եմ սիրում կարդալ, պարբերաբար վերադառնում եմ իրեն, մոդեռնիստական պոեզիա եմ սիրում, քսաներորդ դարի վեպն եմ սիրում. Ջոն Սթայնբեք, Այն Ռանդ, Թոմաս Վուլֆ և այլն: Կարդում եմ նաև իսպանական գրականություն, ոչ թե որովհետև իմ գրական հետաքրքրությունների շրջանակներում է, այլ լեզվի հետ կապված փորձառություն է, և որովհետև իսպաներեն շատ եմ սիրում: Դե՜, պոեզիան պահի փորձառություն է: Եթե կարդում ես բանաստեղծություն, որը հասկանում ես իր ամբողջ խտությամբ, արդյունքում ավելի շատ պաշար ես ընկալում: Վերջերս շատ եմ սկսել պորտուգալական գրականություն կարդալ՝ Պեսոայից ոգեշնչվելով: Վերջինիս ես բացահայտել եմ Լիսաբոնում, որտեղ ամեն քայլափոխի իր անունն էր: Երկու անգամ եմ Լիսաբոնում եղել երկու անգամն էլ բացահայտելու շրջան էր: Հետո նաև Ժոզե Սարամագո կարդացի:
Այնուամենայնիվ, երբեք չեմ հագենում մոդեռնիստական գրականությունից: Հետաքրքիր է ինձ, օրինակ կարդում ես Էլիոթ, ում մի տողը կարող ես բացված գտնել մոդեռնիզմի մի վեպի մեջ:
Երաժշտությունն իմ կյանքում միշտ կա, հատկապես, որ ես աշխատում եմ ռադիոյում ու պիտի լինեմ թրենդի մեջ, լսեմ բոլոր նոր ալբոմները: Ես երգերը սիրում եմ լսել ալբոմներով, որ ամբողջական լինեն: Հակառակ դեպքում ոնց որ թե բոլոր վեպերից մի-մի մաս կարդաս: Ես բոլոր տեսակի երաժշտություններն եմ լսում, բայց ամենասիրելի խումբս «Coldplay»-ն է: Այդ խումբն ինձ հարազատ է, ու ես, մի տեսակ, նմանեցնում եմ ինձ:
Ինձ ավելի տեքստի մարդ եմ համարում, չնայած որ ֆիլմեր շատ եմ սիրում, ֆիլմերից էլ ընտրում եմ նրանք, որոնք գրականության են նման, ավելի իմաստային ֆիլմեր եմ սիրում: Բոլոր ժամանակներից էլ ֆիլմեր սիրում եմ, օսկարակիր ֆլիմերից էլ հնարավոր է գտնել այնպիսինները, որոնք ավելի խորքային են: Ինձ համար շատ կարևոր ֆիլմերից է Terrence Malick-ի «The tree of life»-ը, որտեղ Բրեդ Փիթն է գլխավոր դերում խաղում: Սա կյանքի փուլերի, անցումային շրջանների մասին է հիմնականում: Malick-ը կինոն որպես հոսք է ընկալում. և՛ պատմությունը, և՛ կադրերը: Մեխանիկորեն դու էլ ես այդ հոսքային տրամադրության մեջ ընկնում:Սիրում եմ նաև Kenneth Lonergan-ի «Manchester by the sea»-ն, որի թողած ազդեցությունները շատ ուժեղ են ինձ համար: Ինձ հետաքրքիր են նաև Lars von Trier, Pedro Almodovar: Վերջինիս ֆիլմերն էլ շատ հոգեբանական են:
Գրողական դաշտում լեզուների դոմինանտություն չկա: Ես արձակ սկսել եմ գրել հայերեն, պոեզիա՝ անգլերեն, հետո սկսեցի գրել հակառակը: Իրականում «Tantric»-ը անգլերեն է հրատարակված, բայց ես հայերեն բանաստեղծություններ շատ ավելի ունեմ, ուղղակի հայերեն բանաստեղծությունները հրատարակելուն հերթ չհասավ: «Tantric»-ի դեպքում անգլերեն բանաստեղծություններն աբողջացան ու դարձան գիրք, իսկ հայերեն բանաստեղծությունները չեն ամբողջացել դեռ ինձ համար: Ես հիմա հիմնականում հայերեն եմ գրում, գուցե, պատերազմից հետո ինչ-որ վերանայումներ եմ արել իմ մեջ: Այնպես չի, որ նստում եմ որոշում գրել հայերեն, դա միամիտ է ստացվում:
Կարդալով, միայն կարդալով: Կարդալը ամենակարճ ճանապարհն է փորձառություններ ունենալու, իսկ մեր փորձառությունը մեր աչքերն ու դռները բացող ամենաուժեղ ճանապարհն է: Բայց երբ կարդում ես, ունենում ես փորձառություններ, որոնք երբեք կարող է չունենաս կամ գուցե ունենաս, բայց կարդալով դու դրանց հեշտ ես կարողանում հասնել: Ինձ համար տեքստային աշխարհից ավելի լավ միտք ու գիտակցություն բացող ուրիշ գործիք չկա: Մենք մարդուն ճանաչում ենք բառով, դրա համար սկզբում բանն էր, և այդ ամենի ակունքը տեքստերն են: Իմ դասախոսը՝ Հենրիկ Էդոյանը, միշտ ասում էր՝ քո հավատը բացատրելը նույնն է, թե բառերով բացատրես Մոցարտի երաժշտությունը, որը անհնար է: Եթե դու այդ հարցը չտայիր, այլ մենք ուղղակի լսեինք իրար, գուցե, ինքնաճանաչումն էլ Մոցարտի երաժշտության նման մի բան լիներ:
Ես վեպը ի սկզբանե սկսել եմ գրել այդ բացը լրացնելու համար, ես շատ եմ սպառել ֆենթզին փոքր ժամանակ՝ գրքեր, ֆիլմեր և այլն: «Անմահների ակադեմիա»-ի ստեղծման պատճառն այլ է, բայց իր ընտրված ձևը հատուկ է եղել: Ես 17-18 տարեկանից սկսել եմ գրել վեպը, հիմա արդեն 27 տարեկան եմ: Այդ ժամանակ տարված էի ֆենթզի կերպարներով, բոլոր կերպարների մեջ ունեի իմ սիրելի ուսուցչի կերպարը՝ բարի, իմաստուն, ինչ-որ բաներ սովորեցնող: Եվ ես՝ որպես 17 տարեկան Համլետ, մտածում էի, թե ինչու չկա հայ ուսուցիչ, որը կլինի այդ իմաստունը: Եվ ես խորացա մեր բանահյուսական կերպարների մեջ, որոնք բացի ուժեղ լինելուց, կլինեին նաև իմաստուն, միտքս կանգ առավ Հայկ Նահապետի վրա: Չնայած ես 17 տարկանում անգլոֆիկացված երիտասարդ էի, միևնույն է, մտածում էի, որ իմ սկիզբը պիտի փնտրեմ ինքնությանս սկզբում և հասա Հայկին ու Բելին: Եվ ես հասկացա, որ Հայկից շատ քիչ բան գիտեմ, միայն այն, որ իմ նախահայրն է, իր անունով ենք կոչվում, որը շատ քիչ բան է: Եվ ես որոշեցի, որ ես պիտի ստեղծեմ, գրեմ իր մասին, ստեղծեմ ֆենթզի կերպարը, ով կդառնա իմ նոր Դամբլդորը: Գուցե, ինձ քննադատեն նրա համար, որ ես Հայկի՝ մեզ ծանոթ կերպարը մի քիչ փոխել եմ, բայց դա իմ պրոեկցիան է իմ նախահոր մասին: Հայկը վեպում կա հենց սկզբից, բայց որպես կերպար վերջումւմմմ է հայտնվում: Գլխավոր հերոսը՝ Արեգը, գտնում է Հայկի մատյանը ու սկսում է սովորել… Ու էլ չեմ պատմի, որովհետև սփոյլ կանեմ: Միայն ավելացնեմ, որ կենտորոնականը վեպում երկու գլխավոր կերպարների՝ Արեգի ու Արայի պատմությունն է, նրանց ճանապարհների նմանության ու հակադրության, ընկերության ու եղբայրասիրության, դեպի հասունացման գնալու մասին է:
Ֆենթզիի ներկայությունը վեպում շատ նուրբ է, պետք չի սպասել, որ կարդալու եք մի աշխարհի մասին, որը կապ չունի այս աշխարհի հետ, իրադարձությունները կատարվում են Երևանում, մեր աշխարհում կատարվող հրաշապատում երևույթների մասին է:
Վեպը վստահաբար կարելի է առաջարկել դեռահասներից սկսած բոլորին:
Առանց կարոտի անհնար է, բայց մենք կարոտը նեղացնում ենք շատ: Իրականում կարոտը ժամանակի մասին է, եթե կա ժամանակ, կա նաև կարոտ, մեր ապրված ժամանակը շատ քիչ է, և ես, դեռ իմ այս գոյությունը չսպառած, արդեն կարոտում եմ իմ հիմայի լինելը:
Ես ինչքան աշխատել եմ մեդիայում, միշտ փորձել եմ լուրջ բաների մասին խոսել, բայց միշտ եղել է այն զգացողությունը, որ դու ասելիք ունես, բայց քեզ չեն լսում: Այս շարքով կարծես ստացվեց ինչ-որ բան: Շարքը, սակայն, չմտածված է եղել: Զարմանալի է, որ այն, ինչ դու շատ շատ ես մտածում, աշխատում ես վրան, գուցե այդպես չսպառվի, այդպես դիտելիություն չհավաքի, քան ինչ-որ պահի ստեղծածը: Ես կարծում եմ շարքի տարածման ֆենոմենը պահն էր, այսինքն հենց այս պահին էր պետք, երևի: Այն տեսանյութերը որոնք սիրո մասին են, ավելի շատ են տարածվում, բայց ես ինձ սիրո գիտակ հաստատ չեմ համարում: Եվ եթե ես այդ ամեն ինչի մասին խոսում եմ, այնպես չի, որ ես այդպես կարողանում եմ ապրել: Կան լիքը բաներ, որոնք մենք բոլորս գիտենք, բայց մեզ պիտի հիշեցնել դրա մասին: Շարքի ֆենոմենն է նաև երևի այն, որ մարդիկ մտածում են, թե ինչ լավ է, որ մեկը ասում է բաներ, ինչ իրենք իրենց ներսում մտածում են: Այնուամենայնիվ, այդ շարքի հայտնիությունը ինձ համար հաճելիորեն ֆենոմեն է շարունակում մնալ:
Ես հիմա ավելի շատ կուզեմ լինել գրող, քան՝ դասախոս: Թեպետ, արդեն շատ երկար ժամանակ է, ինչ ես մեդիա եմ դասավանդում: Բայց մեկ-մեկ ուզում ես ոչինչ չսովորեցնել, ուզում ես գրել, կկարդան, կսովորեն կամ չեն սովորի, դու չես պարտադրում սովորել այդ ժամանակ: Ուսուցչություն անելը հաճելի է, բայց պարտադիր չի դա անել լսարանում, որտեղ սահմանները, գուցե, շատ են ավելի: Չնայած, կարծում եմ, որ ես մի օր լսարան մտնելու եմ՝ ուզեմ, թե չուզեմ, որովհետև արդեն գիտությունների թեկնածու եմ:
Իսկ ի՞նչ կարևոր է, թե վերջը ինչ է լինելու: Կատարվող իրադարձությունները և ինչ-որ լինելու է պիտի մեզ հետ կապ չունենան, և եթե դու ամուր ես ներսից, դրսի քամիները չեն խանգարի քեզ, ու դու չես փոխվի, իսկ կաևորը՝ դու չփոխվես:
Ինչի՞ն ես հավատում:
Վերադառնալ
