Ես հուսով եմ, որ նախևառաջ` մարդ: Մարդ, որ շատ սիրում է ուրիշ մարդկանց և այնքան շատ է սիրում, որ որոշել է ինչ-որ մի օր գրել այդ մարդկանց մասին: Ընդհանրապես, ես կարծում եմ, որ եթե ինչ-որ մեկը գրում է, անպայման պիտի գրի մարդկանց մասին: Ես չեմ նախընտրում այն գրականությունը, որ մարդկանց մասին չէ կամ թեթևակիորեն է մարդանց մասին:
Ես մարդ եմ նաև, որ շատ սիրում է քայլել քաղաքում ու նայել մարդկանց, պատուհաններին, որովհետև այդ պատուհանները թույլ են տալիս հորինել այդ մարդկանց կյանքը, նույնիսկ բնավորությունները փորձել հասկանալ՝ ըստ պատուհանների և ըստ փռված լվացքների:
Ամենավատ բառից սկսեմ՝ աշխատանք է, ամենօրյա աշխատանք: Ընդ որում, աշխատանք, որը տարբեր զգացողություններ ինձ կարող է տալ՝ և՛ ցավ, և՛ հաճույք, և՛ տանջանք: Ինչը, որ մարդը կարող է զգալ իր կյանքի ընթացքում, ես զգում եմ գրելու ընթացքում: Ես ամեն օր գրում եմ ու կապ չունի՝ ինչ կգրեմ, գուցե, գրիչով գրեմ մի նախադասություն, որը ոչինչ չի դառնա և կարող է գրիչով գրված մի նախադասությունը դառնա մի վեպ, ինչպես իմ դեպքում: Դա իմ ամենօրյա զբաղմունքն է, որը ես սիրում եմ:
Դա ինքնաբերաբար է ստացվում, այսինքն երբեք չի եղել, հատկապես, վեպերի դեպքում, որ հասկանամ, թե որտեղ եմ դնելու վերջակետը, որտեղ է ավարտվելու, եթե հասկացա ուրեմն պատմվածք է, ոչ թե վեպ: Բայց մի տարօրինակ բան կա: Եթե ասեմ, երևի գաղտնիք պիտի բացահայտեմ, բայց լավ եմ անում, որ բացահայտում եմ. դա այն է, երբ կարդում եմ ու հավանում եմ գոնե մի քիչ, ահա գաղտնիքը՝ լաց եմ լինում վերջում, որովհետև պիտի հրաժեշտ տաս մարդկանց, ում հետ երկար ժամանակ ես ապրել: Քո հերոսները պիտի քեզ ասեն, որ վերջացել է տեքստը: Մի ծանոթ մարդու հետ խոսում էի վերջերս, ասացի, որ երբ երկխոսություն եմ գրում, ես չեմ գրում, արդեն նրանք են խոսում, նայեց, նայեց և ասաց՝ քո յանն էլ ա տարել:
Պիտի ուշադիր լինել կյանքում և բաց չթողնել կերպարների մտքերը:
Եթե թույլ կտաք՝ որպես գրականության մարդ, կասեմ, որ միշտ նախանձել եմ երաժիշտներին: Ես չեմ կարող գրել առանց երաժշտության: Յուրաքանչյուր պատմվածք գրելիս, երաժշտություն կա, որ շատ է օգնում, երաժշտություն կա, որ ինձ խանգարում է, հատկապես հայերեն երգերը, որոնք չնայած շատ եմ լսում: Իմ գրքերում միշտ կա երաժշտություն և սաունդթրեք: Իմ «Կարմիրը» գրելիս Ջո Քոքերն է հենց սկզբից, ու պատահական չի որ հենց սկզբում էլ կա Քոքերը: «Քաղցր կյանք»-ում՝ ես ավելի շատ ֆիլմային երաժշտություն եմ նախընտրում:
Կինոյի դեպքում այլ է: Ես այն գրողներից չեմ, որ ասում են՝ չեմ ուզում ֆիլմս էկրանավորվի, չէ կուզեմ, միայն թե սցենարը ես չգրեմ: Ես ավելի շատ սիրում եմ սյուժետային, քան հեղինակային ֆիլմերը: Սիրում եմ ասել, որ գրականությունն առանց կինոյի եղել է, բայց կինոն առանց գրականության մի քիչ տխուր է:
Պատկերացրեք, որ առավելագույնը 40 տարեկան տղամարդ, անհասկանալի սանրվածքով ու հագուկապով ինչ-որ աթոռին նստած. եթե կերպարացնեմ մեր ժամանակակից գրականությանը, դա ինքն է: Մի բառ կա, որ կարող եմ ասել մեր գրականության մասին՝ դա և՛ վատ է, և՛ լավ ՝ անհասկանալի: Անհասկանալի, գուցե, երկրի վիճակի պես, գուցե մեր պես, գուցե... չգիտեմ: Այստեղ չկա կոնկրետ ուղղվածություն, մի գրողի ու մի գրքի մեջ կարող ես մի քանի գրական հոսանքներ տեսնել, անգամ իմ մասին չեմ կարող ոչինչ ասել, որովհետև դա ինձ կարևոր չէ: Բայց ես առաջ ահագին նյարդայնանում էի, երբ ասում էին՝ ժամանակակից գրականությունը չկա և այլն, և այլն: Հիմա ինձ դա ուրախացնում է, դե հետաքրքիր է այդ անորոշությանը իմ աշխատանքով պատասխանելը: Պիտի գրել, աշխատել՝ ընդ որում, բառիս, իրոք, լավ իմաստով, թքած ունենալով կկարդան, թե ոչ: Իմ կարծիքով դա հետաքրքիր է, և ինչ-որ մի օր պիտի արդյունք տա:
Աշխարհը փոխելու համառություն՝ հաճախ անհույս, ճանապարհ, որտեղ շատ հաճախ դու քեզ մենակ ես զգում, երբեմն ապուշի պես ծիծաղում ես, բայց միևնույն ժամանակ մի բան է, որի մասին շատ են ասում, որ ինքը շատ վերացական ու օդային է, բայց ամենևին, շատ հողային բան է սերը: Գիտե՞ք, եթե ես հիմա կարողանամ բացատրել, թե ինչ է սերը, ես էլ գրքեր չեմ գրի, իսկ ես գրքեր ուզում եմ գրել:
Այսպիսի մի պատկեր կա, պատկերացրե՛ք մի 15-20 մարդ կանգնած են, բայց դեռ հետիոտնի անցնելու ժամանակը չէ, բայց մարդիկ անցնում են: Հիմա այդ մարդիկ ճի՞շտ են անում, ես կասեմ՝ այո: Եթե այդ մարդիկ չլինեն մեր կյանքում, մենք միշտ կապրենք նույն կերպ: Վերջերս մի կիսավավերագրական ֆիլմ էի նայում Շվեյցարիայի մասին. հարցվողներից ամեն երրորդն ասում էր, որ տխուր են, որովհետև միշտ լավ են ապրում: Ես մի սիրելի աֆորիզմ ունեմ. խելացնորները բացում են ճանապարհը, իսկ խելացիները գնում են նրանց հետևից: Չնայած, ես խելառ չեմ: Գուցե, սա տխուր է, հատկապես, այս գործում: Պետք է մարդիկ հետևեն կանոններին, բայց անպայման պիտի լինեն մարդիկ, որ չեն հետևում այդ կանոններին:
Լռելու հարց է, որովհետև դրա պատասխանը մի քիչ գողության է նմանվում: Հիմա հայ ժամանակակից գրողները չեն խոսում մեկը մյուսի մասին, ինչը լավ չի: Բայց ասեմ, որ ես միշտ նախանձել եմ պոետներին, իհարկե որպես տեքստեր գրող մարդ երբեմն ես էլ ինչ-որ բանաստեղծություններ գրել եմ, բայց ցույց չեմ տվել, որովհետև լավը չեն: Պոեզիան մի ուրիշ մոլորակ է: Այստեղ բավարար չեն քո տեքստեր գրելու ունակությունը, կարողությունը, բառընտրությունը, սրանք քիչ են:
Բայց ես, մի քիչ խախտելով ավանդույթը ժամանակակից գրականության, ես ասեմ, որ շատ կուզենայի ես գրած լինեի, օրինակ, «Կապտահեր Կյորեսը»: Սա այն ստեղծագործությունն է, որ ես կուզեի, որ ինքս գրած լինեի, բայց նաև գիտեմ, որ եթե ես գրած լինեի, այլ կերպ կգրեի:
Ես գիտեմ գրողների, որոնց ստեղծագործելու համար պետք է ծովափ, անտառներ, պատուհան և այլն: Ես սիրում եմ ստեղծագործել քաղաքի կեղտի մեջ, որքան շատ աղմուկ՝ այնքան լավ. նկատի ունեմ մարդկային ձայները: Ծովը, անտառը և լեռները ինձ համար հետստեղծագործական հաճույքներ են, երբ ավարտում եմ գիրքը ու ուզում եմ հանգստանալ: Ինձ անդադար մարդիկ են պետք, քանի որ ստեղծագործելը անընդհատական և ամենօրյա գործ է, քեզ պետք են մարդիկ, որ հուշեն քեզ, թե ինչ ես ուզում պատմել: Լռությունը, փակվելը, առանձնանալը իմը չեն:
Ես հավատը չեմ կարող ընդհանրացնել: Ես հավատում եմ մարդուն, բայց ոչ միայն մարդուն: Նաև նրան եմ հավատում, որ դու եթե ստեղծագործում ես, պիտի հավատաս, չես կարող չհավատալ, որ վաղը լավ է լինելու:
Հույս ունեմ մարդիկ կսկսեն սիրել, գոնե մի քիչ սիրել իրար ու կյանքը:
Ժպտալու ես, չէ՞ վերջում:
Ինչի՞դ է պետք ձմեռը:
Վերադառնալ
