Ջեք Քերուեքի «Ճանապարհին» վեպը կարդալու և հասկանալու համար նստում ենք ժամանակի մեքենան, միացնում ենք մի լավ ջազ երաժշտություն`կարող է լինել, օրինակ, Մայլս Դևիս կամ Ջոն Քոլթրեյն, և ուղևորվում ենք դեպի 1940-1950-ական թվականների Ամերիկա, որտեղ զարգանում և հայտնի էր դառնում մի սերունդ, որը պիտի կոչվեր Բիթ սերունդ (Beat Generation)։ Ոմանք համարում էին նրանց կոտրված սերունդ, ոմանք, պարզապես, ազատ, անկախ ռոմանտիկներ կամ էքզիստենցիալներ, իսկ հենց ինքը՝ Ջեք Քերուեքը հայտարարում է, որ բիթ նշանակում է զարկ, այսինքն իրենց սիրտը անընդհատ զարկում է, էմոցիոնալ դաշտը ավելի ակտիվ է քան մնացածներինը։
Ի՞նչ էին ուզում Բիթ սերնդի ներկայացուցիչները։ Նրանք ազատամիտ էին, սիրում էին լսել ջազ/ռոք, սիրում էին ճանապարհորդել, սիրում էին սիրել։ Սրա հետ մեկտեղ Բիթ սերնդի համար կարևոր էր ինտելեկտի մակարդակը, նրանք հիմնականում մշակույթի և արվեստի հետ էին կապվում՝ գրողներ էին, երաժիշներ, դերասաններ։
Ահա, Քերուեքի «Ճանապարհին» վեպը պատասխանն է մի շարք հարցերի։ Փորձենք մի քանի փաստեր առանձնացնել Ջեքի և նրա ճամփորդության մասին։
1. Վեպի գրելու համար հեղինակից պահանջվել է ճամփորդել յոթ տարի։ Հարցազրույցներից մեկում Քերուեքն ասում է, որ յոթ տարի ճամփորդելուց հետո միայն երկու շաբաթում կարողացել է գրել այս վեպը։ Գրել է գլանափաթեթի վրա և միանգամից ոգևորությամբ հայտնել դրա մասին Նիլ Քեսիդիին, որ ահա գրել է մեծ վեպ իրենց ճամփորդության մասին։
2. Գիրքը կենսագրական է. գրականագետներից շատերը հրաժարվում էին հրատարակել այն՝ պատճառաբանելով, որ Քերուեքը պարզապես պատմում է իրենց ճամփորդության մասին, ուրիշ ոչինչ։ Նրանք կարծում էին, որ վեպում արժեքավոր ոչինչ չկա, հասարակ վեպ է հասարակ պատմության մասին:
3. Վեպի հիման վրա 2012 թվականին ռեժիսոր Վալտեր Սարեսը նկարահանել է ֆիլմ՝ «On the road»: Ֆիլմում ևս իրական՝ Նիլ Քեսիդի, Ջեք Քերուեք, Բերոուզ, Գինզբերգ անունների փոխարեն, գործող կերպարներն են՝ Սելը, Դին Մորիարտին և այլք։
4. Վեպը նվիրված է հենց Բիթ սերնդի երկու կարևոր ներկայացուցիչներին՝ Նիլ Քեսիդիին և Ալեն Գինզբերգին։ Վեպի գործող անձանցից էին գրող Ալեն Գինզբերգը, Բիթ սերնդի համար առաջնային նշանակություն ունեցող Նիլ Քեսիդին, որը կարևոր կերպար է նշված բոլորի համար։ Նիլ Քեսիդիի կերպարը ամենաշատն էր համապատասխանում Բիթ սերնդի ստեղծած կերպարին։ Իսկ գրքի ողջ սյուժեն պտտվում է հենց այս տղայի շուրջ։
5. Վեպը իր ուրույն տեղն ունի Բոբ Դիլընի, Ջոն Լենոնի, Ջոնի Դեփի համար։ Բիթլզ խմբի անունը հենց կապվում է Բիթ սերնդի հետ, դե իսկ Ջոն Լենոնը հայտնի էր իր ազատատենչ հայացքներով, խաղաղության կոչերով, հիպիներին աջակցելու քայլերով:
(Ջոն Լենոնը և Ջեք Քերուեքը)
«Ճանապարհին» վեպն, ըստ իս, բացի մնացած բոլոր թեմաներից, նախ և առաջ սիրո մասին գրված լավագույն վեպերից է, սիրել կարողացող մարդկանց ու նրանց խենթություննեիի մասին է։ Վեպը սկսվում է Ուոլթ Ուիթմենի տողերով՝
Camerado, քե՛զ եմ մեկնում ձեռքս։
Տալիս եմ սերս, որը փողից թանկ է,
Տալիս եմ ինձ՝ առանց քարողի կամ օրենքի:
Քեզ կտա՞ս ինձ: Կգա՞ս հետս ճամփորդելու:
Միասին լինե՞նք, քանի դեռ ապրում ենք:
Քերուեքը հենց վեպի սկսզբում շեշտում է Նիլ Քեսիդիի կարևորությունը թե՛ իր և թե՛ վեպի համար.
Նիլի գալուց հետո իրոք սկսվեց իմ կյանքի այն մասը, որը կարող եք անվանել կյանք ճանապարհին։
Քեսիդին հետաքրքրում էր Ջեքին՝ իր անկեղծությամբ, միամտությամբ, համարձակությամբ։ Եվ նա որոշում է ընկերանալ Նիլի հետո եւ ճամփորդել նրա հետ անդադար, քանի որ՝
Նիլը ճանապարհի իդեալական ընկեր էր, որովհետև հենց ճանապարհին էլ ծնվել էր։
Ինչու՞ ծանոթության և ընկերության փուլից հետո կարևոր է այն, որ վեպում Նիլ Քեսիդին փնտրում էր հորը։ Նախ Ջեքը Նիլին ծանոթանում է նրա հոր մահվանից հետո, հետո և միասին սկսում են փնտրել Նիլի հորը: Հոր գոյությունը երբեք չի շեշտում Քերուեքը, սակայն Քեսիդին անընդհատ փնտրում է նրան։ Գրականագետներից՝ Դմիտրի Խաուստովը սա նմանեցնում է Աստծո փնտրտուքների հետ։ Նա մեկնաբանում է, որ Քեսիդին փնտրում էր հորը այնպես, ինրչես մարդը փնտրում է Աստծուն, իսկ երբ Քեսիդիի հայրը ամեն փնտրտուքներից հետո մահանում է Նիլի կերպարն ավելի է կարևորվում և հենց ինքն է ստանձնում հոր կամ Աստծու դերը։ Առհասարակ, ուշադրություն դարձնելով Նիլի կերպարին՝ կարող ենք ասել, որ Նիլի հետ էր կապվում ամեն ինչ, եթե ամեն ինչ լավ էր, ուրեմն Նիլի կյանքում ամեն ինչ հարթ էր, եթե վատ էր՝ ապա Նիլին նախ պետք էր կարգավորել, հետո և անցնել առաջ։
Վեպի միջոցով մենք նաև շատ մոտ ենք կանգնում այս սերդնի ապրելակերպին ու մտածելակերպին, կարողանում ենք բնութագրել այն։ Աղջիկներ, թմրանյութեր, սերեր, երաժշտություն, սեքս, ճանապարհներ, արագություն, համարձակություն, արկածներ, բայց հակառակ կողմում նաև՝ մշտական դեպրեսիաներ, անկայուն տրամադրություններ, անընդհատական փնտրտուքներ և կարճաժամկետ հարաբերություններ. ահա բիթնիկ տղաների և աղջիկների կյանքը։
Այս սերնունդը և՛ կոտրված էր, և՛ ազատ, և՛ անտեսված էր, և՛ կարողանում էր սիրել, և՛ խելագար էր, և՛ խելացի։ Նրանք ապրում էին կյանքը սիրելու և սեր ստանալու համար՝ միայն հիմա, այստեղ, հենց այս պահին։ Անցյալն ու, առավել ևս, ապագան այս երիտասարդների կյանքում չկային։ Նրանք հաճախ սիրում էին, հենց միայն նրա համար, որ սիրեն.
Ջոանը սիրում էր այդ մարդուն խելագարի պես, բայց ինչ-որ հոգեկան, ցնորված ձևով. ոչ մի դատարկաբանություն ու սեթևեթանք, միայն խոսակցություն, ու, ի վերջո, շատ խոր ընկերակցություն, որը մեզանից ոչ ոք երբևէ ունակ չէր լինի հասկանալու։ Նրանց միջև տարօրինակ տհաճությունն ու սառնությունը ընդամենը հումորի ձև էր, որով նրանք իրար էին հաղորդում իրենց նուրբ թրթիռները։ Սերն ամեն ինչ է...
Վեպն ավարտվում է արդեն Ծերուկ Նիլի մասին հեղինակի մտքերով.
Ես մտածում եմ Նիլ Քեսիդիի մասին, ես նույնիսկ մտածում եմ ծեր Նիլ Քեսիդիի մասին՝ հոր, որ այդպես էլ չգտանք, ես մտածում եմ Նիլ Քեսիդիի մասին, ես մտածում եմ Նիլ Քեսիդիի մասին:
Ի վերջո ի՞նչ կտա ձեզ այս գիրքը։ Էմոցիաներ, սեր, մտքով ճամփորդություն։ Սա գիրք է ամեն ինչի մասին, գիրք է, որը պետք է սիրել այնպես, ինչպես Քերուեքը, Քեսիդին, Գինզբերգն էին սիրում կյանքը, իրար ու ճամփորդությունը՝ հետևաբար «Ճանապարհինը»։
Գիրքը հայերեն թարգմանել է «Զանգակ» հարատարկչությունը՝ Մարիա Մադոյանի հրաշալի թարգմանությամբ, որ կարողացել է հայ ընթերցողին փոխանցել Ջեք Քերուեքի՝ թեպետ ժարգոնով հագեցած, բայց և գրական լեզուն: Իսկ Մարիամ Կանայանին հաջողվել է գրքի տրամադրությունը ամենաճիշտը փոխանցել՝ գրքի շապիկի միջոցով:
Վերադառնալ
