Արցախը Հայաստանին միաւորած ԼՂԻՄ մարզխորհրդի 1988 թ. փետրուարի 20-ի որոշումից յետոյ ազատամարտը Երեւանում դարձաւ համայնամարտ, որով սկսուեց աշխարհի գաղութարար վերջին կայսրութեան քայքայումը: Արցախամարտի առաջին փուլը (20.02.1988 թ.-21.05.1988 թ.) գլխաւորում էր Իգոր Մուրադեանը: Այդ ընթացքում Արցախի հայրենասիրութիւնը դարձաւ հայութեանը միաւորող համազգային շարժում, որով հայութիւնը հոգեբանօրէն ազատուեց կայսրութիւնից: 1988 թ. մայիսի 21-ից մինչեւ 1990թ. օգոստոսի 4-ը տեւած պայքարի երկրորդ փուլում Հայաստանի փաստացի ղեկավարող «Ղարաբաղ կոմիտէ»-ն գլխաւորում էր Վազգեն Մանուկեանը։ Այդ փուլում Արցախի Ազգային խորհրդի եւ Խ. Հայաստանի Գերագույն խորհրդի 1989 թ. դեկտեմբեր 1-ի որոշումով հայութիւնը Արցախը վերամիաւորեց Հայաստանին՝ հոգեբանական ջախջախիչ պարտութեան մատնելով Արցախը ամէն գնով Ադրբեջանին վերակցել տենչող ռուս կայսրութեանը։ Մօտաւորապէս 1990 թ. յուլիսից սկսուող արցախականի երրորդ փուլում Ռուսաստանն իր կորցրած իշխանութիւնը վերականգնելու համար իր գործակալ Լ.Տ.Պետրոսեանին դարձրեց ՀՀՇ կոչուող «Ղարաբաղ կոմիտէ»-ի ղեկավար, ապա նախորդ փուլերում հայութեան արձանագրած նուաճումները վերագրելով նրան ու ՀՀՇ-ին, 1990 թ. օգոտոսի 4-ին նրան դարձրեց ՀՀ Գերագոյն խորհրդի նախագահ: Իր տէրերի շնորհիւ Հայաստանի ամբողջ օրէնսդիր եւ գործադիր իշխանութիւնը ձեռքը վերցրած ԼՏՊ-ն «առճակատման փոխարէն երկխօսութիւն», «ոչ թէ պատերազմ, այլ խաղաղութիւն» եւ այլ խարդաւաքններով ու յատկապէս 1991 թ. սեպտեմբերի 2-ին Ղարաբաղի Հանրապետութեան հռչակումով ազատամարտը նենգափոխեց անջատականութեան եւ իր խմբակով լծուեց Արցախը Ադրբեջանին բռնակցելու «գործընթացին»: