«Արնաշաղախ Իզմիրը» հուշագրությունը Զմյուռնիայի հայերի և հույների բնաջնջման, քաղաքի հրկիզման և տարագրության մասին Միքայել Բարթիկյանի (1887-1968) վկայությունն է: Ժամանակի իրողությունները, հասարակական-քաղաքական և գաղափարական բախումները (Օսմանյան պետությունից մինչև Հունաստան, ապա՝ Խորհրդային Հայաստան) Բարթիկյանը ներկայացնում է ոչ միայն որպես ականատես-վերապրող, այլև քաղաքական անցուդարձը խորապես ըմբռնող անձ: Բարթիկյանի հուշապատումն ընդհանուր առմամբ 24 տարվա պատմություն է (1922-1946), թեև կան ավելի վաղ շրջանի տեղեկություններ: Հուշագրությունն ինչպես Օսմանյան պետության, այնպես էլ Հայաստանի ու Հունաստանի տվյալ ժամանակաշրջանի պատմության կարևոր սկզբնաղբյուր է: «Կենսագրական նօթեր» հուշագրությունը Օհանես (Օննիկ) Ղազերյանի (1897-1969) պատմությունն է՝ մանկությունը, ընտանեկան կյանքը հայկական միջավայրում, հարկադիր ծառայությունն օսմանյան բանակում (1915-1919), որտեղ ապրել է ողջ ողբերգությունը, անցել փորձություններով, առերեսվել հայ ժողովրդի եղերական ճակատագրին: Հուշագրության միջոցով Ղազերյանն իր բազմանդամ ընտանիքի հերոսական պատմության օրինակով ընթերցողին է փոխանցում կյանքի իր փորձառությունը, ավանդական հայ ընտանիքի բարեվարքությունը, Զմյուռնիայում վերաբնակվելու շարժառիթներն ու հետևանքները: Այն շարադրված է պատմական ակնարկի տեսքով՝ Օսմանյան պետության քաղաքական իրավիճակից մինչև Զմյուռնիայի կործանումը: Անդրադարձ կա նաև օսմանյան սահմանադրությանը և Առաջին աշխարհամարտին: